Harry van der Molen (CDA), Paul van Meenen (D66) en Roald van der Linde (VVD) waren door de Vereniging van Universiteiten en de Vereniging Hogescholen uitgenodigd om het gesprek aan te gaan over de hoger onderwijs plannen in het regeerakkoord van Rutte III. Onder leiding van journaliste Hella Hueck kwamen onder andere de kwaliteitsafspraken, onderzoek, leven lang leren en internationalisering aan de orde. Plannen werden soms verduidelijkt, een enkele keer ontstond verdeeldheid en regelmatig moesten onderwerpen nog worden uitgewerkt door de minister.
Geen standaard kwaliteitsafspraken
“Extra geld voor het hoger onderwijs is mooi maar schept ook extra verantwoordelijkheden”, met deze uitspraak trapte Paul van Meenen (D66) de discussie af over de kwaliteitsafspraken die instellingen moeten gaan maken in het hoger onderwijs. “De overheid is geen partij meer, behalve dat de afspraken binnen het strategisch plan van OCW moet passen. Dat geeft de instellingen veel ruimte”, verduidelijkte Paul van Meenen. Harry van der Molen (CDA) voegde daar aan toe: “Kwaliteitsafspraken gaan nu gemaakt worden met studenten, docenten en de omgeving van de instellingen. Dat geeft instellingen de ruimte”. Roald van der Linde (VVD) stelde dat er bij de prestatieafspraken van het vorige kabinet teveel regels door de overheid opgelegd is.
Hella Hueck vroeg vervolgens door hoe het staat met ‘de penalty’ als afspraken niet gehaald worden. Daarover verschilden de meningen. Roald van der Linde gaf aan dat er duidelijk moet zijn afgesproken wat de resultaten zijn en dat moet worden nageleefd wat is afgesproken. “Instellingen kunnen nu eigen indicatoren vastleggen. Daar bemoeit de politiek zich niet meer mee. Maar we willen de instellingen wel afrekenen op kwaliteit.” Paul van Meenen kijkt daar toch anders tegenaan en zei dat de instellingen daar niet aan moesten denken. “Focus op de ruimte met alle partners. Instellingen moeten zich vooral verantwoorden naar en afspraken met de student. Aan het slot check je of je die hebt gehaald. ”
“Dat is aan de nieuwe bewindspersonen”
In het regeerakkoord staat dat er extra geld komt voor het hoger onderwijs door de invoering van het leenstelsel. Maar er is ook een bezuiniging aangekondigd op doelmatigheid. In de zaal werd gevraagd of de bezuiniging op doelmatigheid in het onderwijs inderdaad voor alle onderwijssectoren wordt doorgevoerd, zoals in de Nota van Wijzigingen gisteren is aangekondigd. Op die vraag viel het even stil aan de tafel van de drie politici. “Het is een technocratische wijziging, of het zo uitpakt is aan de nieuwe bewindspersonen”, gaf Paul van Meenen uiteindelijk als antwoord. Harry van der Molen verloor de zaal even toen hij begon over “de erfenis van Rutte II in tabel 4 en als je daarbij tabel 5 bij optelt zijn er de facto nog veel investeringen.”
Op de vraag over de besteding van onderzoeksgeld (2 x 50 miljoen) voor de kennisinfrastructuur gaf Paul van Meenen aan dat dit bijvoorbeeld als een eenmalige impuls voor SURF kan worden gereserveerd. Gaat de Tweede Kamer sturen op onderzoek, zo vroeg Hella Hueck de drie woordvoerders. “Dat gaan we niet doen, maar een maatschappelijke afrit moet er zijn’, aldus Roald van der Linde. Voor Paul van Meenen zijn praktijkgericht en fundamenteel onderzoek even belangrijk. Ook wat Harry van der Molen betreft gaat de politiek niet sturen: “Verwacht van ons niet dat we de kerstballen in de boom gaan hangen”. Kirsten van den Hul (PvdA) pleitte vanuit de zaal voor meer aandacht voor alfa-onderzoek, interdisciplinariteit en meer tijd voor bildung van studenten én docenten.
Leven lang leren in de 21e eeuw
Er ontstond weer levendigheid in de discussie toen het ging over het thema Leren in de 21e eeuw, zoals over leven lang leren. “Leven lang leren is veel te belangrijk om alleen aan de private instellingen over te laten”, zei Paul van Meenen en daar waren de andere twee Kamerleden het mee eens. Henk Hagoort van Hogeschool Windesheim zei daarop dat dat wel meer experimenteerruimte vanuit de overheid vraagt en daarmee aanpassing van regelgeving. Bijvoorbeeld om je studie per studiepunt te betalen in plaats van collegegeld. “Het regeerakkoord is een momentopname”, gaf Harry van de Molen daarop als antwoord. “Noem iets een experiment en alles kan in Nederland.“ Hij voegde daar vervolgens aan toe dat de overheid wel onderwijskwaliteit wil, en dat het geld goed besteed moet worden. Roald van der Linde fervent voorstander van meer flexibiliteit zei dat hij graag hoorde welke regels daarbij in de weg staan, en nodigden mensen uit om bij hem langs te komen voor een schrapsessie. Zihni Özdil (GroenLinks) was aanwezig in de zaal en zei ook voorstander te zijn van leven lang leren. Hij vroeg de Kamerleden wel wat we moeten doen met mensen die fysiek zware arbeid doen en over de 50 jaar zijn? Hoe krijg je die aan het leven lang leren? Roald van der Linde noemt dat ook ‘learning on the job’. Dat vraagt volgens hem ook flexibiliteit maar ook iets van de werkgever.
Thom de Graaf concludeerde tot slot dat het niet goed zou zijn om een systeem te voorstaan. Hij gaf aan dat we ontwikkelingen voor meer flexibiliteit toejuichen maar we moeten ook kritisch zijn. Zo wees hij op de toegevoegde waarde van diplomagericht onderwijs en dat een opleiding in een bepaalde context is opgebouwd waarvan bildung een belangrijk onderdeel is. Hij benadrukte dat we dat niet uit het oog moeten verliezen. Niet veel later moesten de Kamerleden vervroegd het debat verlaten in verband met een stemming in de Tweede Kamer.
Reportage (foto's: René de Gilde)
